خود کم بینی یا عقده حقارت یکی از جدی‌ترین مشکلاتی است که ممکن است هرکسی را درگیر کند. در این شرایط شما توانایی‌های خودتان را نمی‌بینید؛ و در بیشتر موقعیت‌ها فکر می‌کنید که از دیگران پایین‌تر هستید. طبیعتاً چنین تصوری باعث می‌شود تا مشکلات بسیاری را در زندگی برای خودتان ایجاد کنید. ساده‌ترین این مشکلات این است که خودکم‌بینی باعث می‌شود هرگز از زندگی‌تان لذت نبرید. کسانی که درگیر خودکم‌بینی می‌شوند همیشه یک اضطراب و احساس منفی نسبت به خودشان را تجربه می‌کنند. به همین خاطر بهتر است به دنبال راهی برای ازبین‌بردن این مشکل باشید. ما در این مطلب راجع به خودکم‌بینی، نشانه‌ها و راه‌های کاهش آن صحبت خواهیم کرد. این نکته را نیز به خاطر داشته باشید که کمک‌گرفتن از یک مشاور برای کاهش مشکلات می‌تواند بسیار مفید باشد.

منبع: خود کم بینی | نشانه ها و راهکارهای کاهش خود کم بینی

خودکم‌بینی چیست؟

خودکم‌بینی یک وضعیت روان‌شناختی است که در آن فرد ارزش و توانمندی‌های خود را کمتر از واقعیت ارزیابی می‌کند. افراد خودکم‌بین عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس پایینی دارند. آنها حتی اگر در یک زمینه توانمند باشند باز هم خودشان را دست‌کم می‌گیرند. دلایل بسیاری می‌تواند فرد را به این باور رسانده باشد. اما دلیل هرچه که باشد این افراد احساس می‌کنند به‌اندازه‌ای که باید خوب نیستند. به همین خاطر تلاش‌هایی را در جهت پوشاندن عیب‌ها یا برطرف‌کردن آن انجام می‌دهند. شما می‌توانید این تلاش‌ها را به‌راحتی در رفتارهای فرد ببینید. در ادامه این نشانه‌ها را با هم بررسی خواهیم کرد.

نشانه‌های خودکم‌بینی | علائم خود کم بینی

حساسیت به انتقاد

خودکم‌بین‌ها معمولاً به‌شدت نسبت به انتقاد حساس هستند. آنها هر انتقادی را به معنای مهر تأییدی روی کم و بی‌ارزش بودن خودشان می‌دانند؛ و به همین خاطر انتقاد تأثیر منفی بسیاری روی آنها خواهد گذاشت.

تلاش برای جلب‌توجه

به همان اندازه که انتقاد می‌تواند روحیه افراد خودکم‌بین را به هم بریزد محبت و توجه مثبت، آنها را پرانرژی و سرزنده می‌کند. تشویق و نظرات مثبت شما باعث می‌شود این افراد احساس خوبی نسبت به خودشان پیدا کنند؛ و از این به بعد هر کاری می‌کنند تا به شما نشان بدهند که به‌قدر کافی خوب هستند.

مقایسه کردن خود با دیگران

یکی از نشانه‌های افراد خودکم‌بین مقایسه کردن ویژگی‌های خودشان‌ با دیگران است. چنین فردی همیشه توانمندی‌ها و مهارت‌های خودش را با دیگران مقایسه می‌کند و خودش را کمتر و پایین‌تر از بقیه در نظر می‌گیرد.

کمال‌گرایی

اغلب افراد خودکم‌بین کمال‌گرا هستند. کمال‌گرایی باعث می‌شود فرد با وجود همه تلاش‌هایی که می‌کند احساس کند هنوز به‌اندازه کافی خوب نیست. این را می‌توانیم حتی یکی از دلایل خودکم‌بینی بدانیم. وقتی شما برای تلاش‌هایی که می‌کنید ارزشی قائل نباشید و احساس کنید دیگرانی هستند که از شما بهترند طبیعتاً باور خوبی نسبت به خودتان نخواهید داشت.

تعلل در کارها و اهمال‌کاری | خود کم بینی

یکی دیگر از ویژگی‌های افراد خودکم‌بین اهمال‌کاری است. از آنجایی که این افراد به خودشان برای انجام کارها اعتماد ندارند دائماً آن‌ها را پشت‌گوش می‌اندازند. در حقیقت شخصیت‌های خودکم‌بین فکر می‌کنند توانایی انجام وظایفشان را ندارند. و هر کاری را که شروع کنند با احتمال زیاد به شکست می‌انجامد. همین موضوع باعث می‌شود آنها دیرتر از حد معمول و وقتی دیگر مجبور شده‌اند کاری را شروع کنند.

سلطه‌پذیری

احساس حقارت و کم بودن باعث می‌شود این افراد در روابط اجتماعی خود مشکلات بسیاری داشته باشند. آنها تصور می‌کنند از دیگران پایین‌تر هستند. به همین خاطر تلاشی برای اینکه نظر خود را بیان کنند و یا دفاع از حقوقشان انجام نمی‌دهند. و این مسئله می‌تواند  مشکلات بسیاری را در روابط بین‌فردی آنها به همراه داشته باشد.

انواع خودکم‌بینی

با توجه به علل مختلف، خودکم‌بینی دارای انواع مختلفی نیز می‌باشد. خودکم‌بینی می‌تواند ناشی از شیوه فرزندپروری، تبعیض‌های جامعه یا نواقص جسمانی باشد. در نتیجه می‌توان گفت خودکم‌بینی باتوجه به علل مختلف آن در جنبه‌های مختلفی بروز می‌کند. یک فرد ممکن است نسبت به ظاهرش خودکم‌بین باشد اما در سایر عملکردهایش مشکلی نداشته باشد‌. برخی دیگر ممکن است در اجتماع، خودشان را نسبت به سایر افراد پایین‌تر ارزیابی کنند؛ اما نسبت به ظاهر شخصی‌شان احساس مثبتی داشته باشند. در نتیجه نوع خودکم‌بینی با علل آن رابطه مستقیمی دارد؛ بنابراین ارائه راهکار متناسب با علل و نوع خودکم‌بینی می‌تواند متفاوت باشد.

علل خودکم‌بینی | دلایل خود کم بینی

ویژگی‌های ظاهری | خود کم بینی

بسیاری از مواقع خودکم‌بینی به‌خاطر ظاهر متفاوت ایجاد می‌شود. معلولیت، زخم‌ها و ناهنجاری‌ها و مسائلی مانند قد و وزن کم یا زیاد نسبت به عرف جامعه از جمله دلایلی هستند که باعث خودکم‌بینی می‌شوند. در این شرایط فرد احساس می‌کند با دیگران فرق دارد. و همین موضوع می‌تواند تأثیر بسیار منفی روی روحیه او داشته باشد.

تربیت‌های اشتباه کودکی

یکی از رایج‌ترین دلایل خودکم‌بینی تربیت اشتباه پدر و مادر است. پدر و مادرهایی که فرزندان خود را تحقیر می‌کنند، به تلاش‌ها و موفقیت‌های آنها توجهی نمی‌کنند و یا بیش از حد کمال‌گرا هستند باعث می‌شوند کودک تصور کند به‌اندازه کافی خوب نیست. همین موضوع تبدیل به مهم‌ترین باور برای شکل‌گیری خودکم‌بینی خواهد شد.

محیط نامناسب | خود کم بینی

این فقط پدر و مادر نیستند که می‌توانند خودکم‌بینی را در یک کودک ایجاد کنند. یک محیط نامناسب، به‌خصوص فضای مدرسه هم می‌تواند این احساس را در فرزند شما ایجاد کند. مدارسی که فقط به درس‌خوان‌ترین دانش‌آموز اهمیت می‌دهند. یا دانش‌آموزان را درگیر رقابت‌های شدید با یکدیگر می‌کنند نیز تأثیر بسیاری در باورهای کودک نسبت به خودش خواهند داشت.

اطرافیان نامناسب

اگر توسط افرادی احاطه شده‌اید که دائماً راجع به توانایی‌ها و کارهایی که باید انجام بدهند صحبت می‌کنند و یا خودشان را نسبت به دیگران پایین‌تر می‌دانند بسیار طبیعی است که دیریازود این احساسات در شما نیز شکل بگیرد. پس به‌خصوص اگر فکر می‌کنید مدتی است که دچار خودکم‌بینی شده‌اید بهتر است به محیط و اطرافیانتان نگاه ویژه‌ای داشته باشید.

راهکارهای کاهش خودکم‌بینی

شفقت نسبت به خود

شفقت نسبت به خود یعنی اینکه با خودتان مهربان باشید. همه ما با توجه به مشکلات و محدودیت‌هایی که در زندگی داریم در بعضی جنبه‌ها ضعیف هستیم. اما این نباید تبدیل به دلیلی برای این شود که شما خودتان را بی‌رحمانه قضاوت کنید. یا به‌طورکلی توانایی‌هایتان را نیز نادیده بگیرید. سعی کنید مشکلات و محدودیت‌های خودتان را ببینید و دیدگاه منصفانه‌تری راجع به خودتان انتخاب کنید.

انتقاد نکردن از خود | خود کم بینی

یکی از مشکلات رایج افراد خودکم‌بین انتقادکردن و سرزنش خودشان است. افراد خودکم‌بین به طور مداوم خودشان را با دیگران مقایسه کرده و مورد انتقاد و سرزنش قرار می‌دهند. یادتان باشد که خود انتقادی نتیجه‌ای جز ایجاد احساس منفی نسبت به خودمان ندارد‌. همان‌طور که گفتیم بهتر است کمی منصفانه‌تر و با محبت بیشتری به خودتان نگاه کنید. اگر در جایی از زندگی‌تان واقعاً مشکل و کمبودی وجود دارد سعی کنید با کمک‌گرفتن از یک مشاور این مشکل را برطرف کنید. اما اگر شما واقعاً در این زمینه مشکلی ندارید دست از قضاوت کردن خودتان بردارید.

خودتان را تشویق کنید

نقاط ضعف خود را شناسایی کنید و نسبت به رفع آن‌ها اقدام کنید‌. هنگامی که نقاط ضعف خود را به نقاط قوت تبدیل کنید احساس مثبتی در شما ایجاد می‌شود که باعث افزایش عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس شما خواهد شد. همچنین بهتر است نقاط قوت و کارهایی که به‌درستی انجام می‌دهید را روی یک کاغذ یادداشت کنید. همه این کارها باعث می‌شود متوجه شوید شما آن‌قدرها که فکر می‌کنید هم ضعیف نیستید. و این تبدیل به دلیلی برای مبارزه با افکار منفی راجع به خودتان می‌شود.

ارتباطات خود را دوباره تنظیم کنید | خود کم بینی

یکی از مهم‌ترین منابعی که می‌تواند احساس خودکم‌بینی یا اعتمادبه‌نفس را در شما ایجاد کند اطرافیان شما هستند. پس بهتر است کمی با دقت به روابط خود نگاه کنید. به‌خصوص اگر در ارتباط با اطرافیان مشکلاتی دارید تلاش کنید تا این مشکلات برطرف شوند. برای مثال در رابطه با دوستان نظر خود را ابراز کنید؛ یا جایی که با یک مسئله مخالف هستید به‌راحتی نه بگویید. خواهید دید که این مسائل تأثیر بسیاری روی اعتمادبه‌نفس شما و باوری که از خودتان دارید می‌گذارند.

اهمیت مشاوره در زمینه خود کم بینی

باور به خودکم‌بینی یکی از عمیق‌ترین باورهایی است که در ذهن هرکسی شکل می‌گیرد. به همین خاطر تغییر دادن آن نیز بسیار سخت خواهد بود. اگر در چنین شرایطی گیر افتاده‌اید کمک‌گرفتن از یک مشاور متخصص می‌تواند بسیار مفید باشد. مشاورین به شما کمک می‌کنند راه کنترل افکار منفی و تغییر دادن آنها را یاد بگیرید. و در نتیجه شما می‌توانید با این باور منفی مبارزه کنید. با توجه به تأثیر منفی که خودکم‌بینی در زندگی شما خواهد گذاشت می‌توانیم بگوییم که فکرکردن به درمان و تلاش برای تغییر شرایط از مهم‌ترین مسائلی است که باید برای آن برنامه‌ریزی داشته باشید.

برای دریافت مشاوره در زمینه خودشنایی می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی ازدواج با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.

سؤالات متداول